Een man leende een auto van een vriend die drie deuren verder in de straat woonde. Voorzichtig hé, zij de vriend lachend toen hij wegreed. Hij had ‘m maar en paar uurtjes nodig, zijn auto moest naar de garage en hij had een vergadering in Utrecht. Over een uurtje of drie/vier ben ik weer terug hoor! Bij het stoplicht in de Utrechtse binnenstad ging het mis. Boem! Hij vliegt de auto uit, de man van de wagen achter hem stond al op de plek des onheils. In de bumper een buts van heb ik jou daar en het rechterachterlicht aan gruzelementen. Ik lette niet op, sorry hoor, echt heel erg, maar ik ben goed verzekerd hoor! Met de pest in zijn lijf werden de paperassen ingevuld. En door naar de vergadering.
Terug naar huis, wat zat hij in zijn rats! Hij belde aan bij zijn vriend, die al bij het openen van de deur zag dat er iets mis was. Eh eh eh... ik ja, er is iemand tegen de achterkant van jouw auto ge... Hij hoefde niets meer te zeggen, de vriend rende naar zijn wagen... Verdomme, stommeling, en ik zeg nog zo: voorzichtig! Zit ik met de gebakken peren, jouw schuld! De man timide: maar ik kon er niets aan doen, die man achter me... Maar het werkte niet. Da’s dan jammer, ik leen jou mijn wagen uit, en moet je kijken wat je hebt klaargemaakt, jouw schuld! De verzekering dekte gelukkig de schade, het kwam allemaal dik voor elkaar, de schade aan de vriendschap bleek echter onherstelbaar...
Schuld? Schuld vraagt om opzet, om kwade bedoelingen, willens en wetens iets doen of laten. Daar was in dit geval toch geen sprake van?
Een echtpaar dat gaat scheiden. De ergernissen stapelden zich op, over en weer niets dan verwijten, er werd minder gepraat, minder gevreeën, minder samen gedaan. Een proces van jaren. Beiden onmachtig om er doorheen te breken, alle gesprekken verzandden in boosheid. We moeten hiermee stoppen wist hij zeker. Hij nam het initiatief, vertelde haar hoe hij zich voelde, hij wilde weg. Zij wist natuurlijk ook wel dat de vrolijkheid uit hun relatie verdwenen was, maar scheiden? Drie weken later kreeg hij bij een vriend tijdelijk onderdak, niet veel later kwam de scheidingsmolen traag maar zeker in beweging. Het is zijn schuld! riep ze woedend tegen wie het maar horen wilde. Zijn schuld!
Schuld? Hoe schuldig ben je als je niet meer van iemand houdt? Ja, je hebt beiden een rol gespeeld in het proces van de neergang, zeker. Hoe schuldig ben je als je het samen niet rooit in je huwelijk, als je daar kennelijk niet toe in staat bent? Hoe schuldig ben je als je vertrekt als het op is?
De vrouw die zich schuldig voelt omdat haar moeder haar verwijt dat ze te weinig langskomt naar haar zin. Hoe schuldig is ze met haar drukke baan, een man en twee kinderen die ook haar aandacht vragen? De man die zich schuldig voelt omdat hij de avond ervoor laat op zijn werk was en bij het afsluiten van de zaak de achterdeur niet gecheckt had. De volgende dag was er een laptop verdwenen. De baas was woedend. Jouw schuld! Terwijl de achterdeur altijd op slot was en nooit gecheckt werd... Hoe schuldig ben je?
Het woord ‘schuld’ wordt vaak al te gemakkelijk gebruikt, terwijl het juist vraagt om grote voorzichtigheid. De behoefte om kwesties zwart-wit te zien en een schuldige aan te wijzen (of jezelf de schuld te geven) leidt tot onnodige tegenstellingen en conflicten. Er is pas sprake van schuld als jij of een ander opzettelijk iets verkeerd doet, willens en wetens fout handelt, anderen benadeelt of als er grove nalatigheid in het spel is.
Mensen doen domme dingen, denken soms te weinig na en nemen niet altijd goede beslissingen. Dat zit in ons gebakken, imperfect als we in wezen zijn. Met dat in je achterhoofd zou je best wat milder mogen oordelen over anderen. En vooral ook over jezelf...
Jan Jaap van Hoeckel